LUILAK

Foto: partyflock.nl

Luilak: een folkloristische viering op de zaterdag vóór Pinksteren, dat vooral in West-Friesland (mijn geboortegrond) plaats vindt. Naar het schijnt is het van Friese oorsprong, waarbij langslapers en telaatkomers worden wakker gemaakt en/of bespot.

Eigenlijk ben ik een beetje een luilak. Ik had al weer veel eerder een blog moeten schrijven, maar er trad een soort van ‘writer’s block’ op. Er is al zoveel geschreven en waar moet je het dan nog over hebben. Waarmee zou je de lezer nog kunnen boeien vandaag de dag.

Al mijmerend over de dagelijkse dingen, bleef het gevoel van die ‘luilak’ een beetje hangen. En daar moest ik toch wat aan gaan doen. En daarom richt ik me nu op LUILAK. En dan bedoel ik een folkloristische viering op de zaterdag vóór Pinksteren, dat vooral in West-Friesland (mijn geboortegrond) plaats vindt. Naar het schijnt is het van Friese oorsprong, waarbij langslapers en telaatkomers worden wakker gemaakt en/of bespot.

Globaal genomen wordt Luilak gevierd in het gebied tussen Texel en Delft, in het westen van Nederland. Hoe verder ten zuiden van Amsterdam men komt, hoe minder het gevierd wordt

De viering maakt deel uit van vier dagen feest, waartoe ook Eerste en Tweede Pinksterdag behoren. In West-Friesland was er oorspronkelijk ook een Derde Pinksterdag (“Pinkster Drie”). Derde Pinksterdag vormde de laatste dag van de vierdaagse vieringen. Deze is slechts in een aantal plaatsen (o.a. Zaandam) nog een traditie. De viering is niet christelijk gebonden, ondanks het feit dat zij samenvalt met Pinksteren. Op een aantal plaatsen wordt Luilak voorafgegaan door een luilak(bloemen)markt, deze vindt plaats op de vrijdagavond tot middernacht of net iets voorbij middernacht. De oudst-bekende markt is de Haarlemse markt uit de jaren 1890. In de nacht van vrijdag op zaterdag en zaterdagochtend wordt het daadwerkelijke Luilak gevierd.

foto: jouwfm.nl

Herkomst en symboliek

Over de symboliek en de herkomst van het feest bestaan verschillende interpretaties, maar de viering komt hoogstwaarschijnlijk voort uit de traditie dat de langslaper, degene die het laatst uit bed kwam, op de zaterdag voor Pinksteren de anderen uit het gezin of de familie op "luilakbollen" (warme broodjes met stroop) moest trakteren.

Later zou dit overgenomen zijn door straatjongens die in groepjes rondtrokken en rumoer maakten. Ook sleepten ze spullen en dode dieren mee die aan de dichte deuren werden gebonden. Van de zestiende en zeventiende eeuw is bekend dat de viering al op de vrijdagavond begon na zonsondergang, waarbij het ook tot de volgende avond duurde.

De viering kent een sterke traditie rond Amsterdam. In de andere gebieden is de viering door de eeuwen heen met vlagen wel en niet gevierd. De grootste dip was tussen 1940–1965. Alleen in Amsterdam en de Zaanstreek werd het toen nog uitgebreid gevierd. Na 1965 wordt het echter ook weer in andere gebieden uitgebreider gevierd.

Viering sinds de jaren 1960

Na 1965 wordt het feest weer steeds meer gevierd, opvallend is dat sindsdien ook de nadruk weer ligt op het lawaai maken. Naast belletje trekken (waarbij dan de avond ervoor preventief de bel wordt afgezet) dat al sinds het begin van twintigste eeuw veel gedaan werd, begon men ook fietsen met ratels uit te rusten, of oude bussen, pannen of blikjes achter de fiets aan te slepen. Vroeger werd dit bijvoorbeeld gedaan met een al dan niet zelf gemaakte kar. Ook het bekladden van ramen of andere zaken kwam weer terug. Dit gebeurde vroeger vaak met boter, zeep en krijt. Tegenwoordig wordt er naast zeep en boter ook meel en eieren gebruikt en met wc-rollen wordt de nodige versiering aangebracht. De luilakvuren zoals men die kent rond Amsterdam en de Zaanstreek hebben een mindere verspreiding in het heroverde luilakgebied. Bovenop zo'n vuur zat vaak de Jan Luilak.
 

foto: nhd.nl

Er worden in de hele regio ook diverse Dance Events georganiseerd. Zeker een bezoekje waard. Daar voor heeft Omega Deals de perfecte tasjes in huis. Hippe schoudertasjes, waarin je makkelijk je spulletjes kunt meenemen en even helemaal uit je dak kan gaan. En dat voor maar € 29,95.

 

Nog even en dan is het weer zover. Dit jaar vindt LUILAK plaats op 23 mei.

Veel plezier!